| FORTEPIAN SZOPENA | CHOPIN'S PIANO |
| Cyprian Norwid | tr. Keith Bosley (from Polish) |
|
DO ANTONIEGO C... La musique est une chose étrange! Byron l'art?... c'est l'art - et puis, voilà tout. Béranger I Byłem u Ciebie w te dni przedostatnie Nie docieczonego wątku - - - Pełne, jak Mit, Blade, jak świt ... - Gdy Życia koniec szepce do początku: "Nie stargam Cię ja - nie! - Ja, u-wydatnię! ..." II Bylem u Ciebie w dni te, przedostatnie, Gdy podobniałeś - co chwila, co chwila - Do upuszczonej przez Orfeja liry, W której się rzutu-moc z pieśnią przesila, I rozmawiają z sobą struny cztery, Trącając się, Po dwie - po dwie - I szemrząc z cicha: "Zacząłże on Uderzać w ton? Czy taki Mistrz! ... Że gra ... choć - odpycha? ..." III Bylem u Ciebie w te dni, Fryderyku! Którego ręka ... dla swojej białości Alabastrowej - i wzięcia - i szyku - I chwiejnych dotknięć jak strusiowe pióro - Mięszała mi się w oczach z klawiaturą Z słoniowej kości ... I byleś jako owa postać, którą Z marmurów łona, Niźli je kuto, Odejma dłuto Geniuszu - wiecznego Pigmaliona! IV A w tym, coś grał - i co? zmówil ton - i co? powié, Choć inaczej się echa ustroją, Niż gdy błogosławiłeś sam ręką Swoją Wszelkiemu akordowi - A w tym, coś grał: taka była prostota Doskonalości Peryklejskiéj, Jakby staroŻytna która Cnota, W dom modrzewiowy wiejski Wchodząc, rzekła do siebie: "Odrodziłam się w Niebie I stały mi się arfą - wrota, Wstęgą - ścieżka ... Hostię - przez blade widzę zboże ... Emanuel już mieszka Na Taborze!" V I była w tym Polska, od zenitu Wszechdoskonałości dziejów Wzięta, tęczą zachwytu - - Polska - przemienionych kołodziejów! Taż sama, zgoła, Zloto-pszczoła! ... (Poznal-ci-że bym ją - na krańcach bytu! ...) VI I - oto - pieśń skończyleś - - i już więcéj Nie oglądam Cię - - jedno - słyszę: Coś? ... jakby spór dziecięcy - - - A to jeszcze klócą się klawisze O nie dośpiewaną chęć: I trącając się z cicha, Po ośm - po pięć - Szemrzą: "Począłże grać? czy nas odpycha?? ..." VII O Ty! - co jesteś Miłości-profilem, Któremu na imię Dopełnienie; Te - co w Sztuce mianują Stylem, Iż przenika pieśń, kształci kamienie ... O! Ty - co się w Dziejach zowiesz Erą, Gdzie zaś ani historii zenit jest, Zwiesz się razem: Duchem i Literą, I "consummatum est" ... O! Ty- Doskonałe - wypełnienie, Jakikolwiek jest Twój, i gdzie? ... znak ... Czy w Fidiasu? Da widzie? czy w Szopenie? Czy w Eschylesowej scenie? ... Zawsze - zemści się na tobie: BRAK! ... - Piętnem globu tego - niedostatek: Dopełnienie? ... go boli! ... On - rozpoczynać woli I woli wyrzucać wciąz przed się - zadatek! - Klos? ... gdy dojrzal jak złoty kometa, Ledwo że go wiew ruszy, Deszcz pszenicznych ziarn prószy, Sama go doskonałość rozmieta ... VIII Oto - patrz, Fryderyku! ... to - Warszawa: Pod rozpłomienioną gwiazdą Dziwnie jaskrawa - - - Patrz, organy u Fary; patrz! Twoje gniazdo: Owdzie - patrycjalne domy stare Jak Pospolita-rzecz, Bruki placów gluche i szare, I Zygmuntowy w chmurze miecz. IX Patrz! ... z zaułków w zaułki Kaukaskie się konie rwą Jak przed burzą jaskółki, Wyśmigając przed pułki, Po sto - po sto - - Gmach zajął się ogniem, przygasł znów, Zapłonął znów - - i oto - pod ścianę Widzę czoła ożałobionych wdów Kolbami pchane - - I znów widzę, acz dymem oślepian, Jak przez ganku kolumny Sprzęt podobny do trumny Wydźwigają ... runął... runął - Twój fortepian! X Ten! ... co Polskę głosił, od zenitu Wszechdoskonałości Dziejów Wziętą, hymnem zachwytu - Polskę - przemienionych kolodziejów; Ten sam - runął - na bruki z granitu! - I oto: jak zacna myśl człowieka, Poterany jest gniewami ludzi, Lub jak - od wieka Wieków - wszystko, co zbudzi! I - oto - jak cialo Orfeja, Tysiąc Pasyj rozdziera go w części; A kazda wyje: "Nie ja! ... Nie ja" - zębami chrzęści - Lecz Ty? - lecz ja? - uderzmy w sądne pienie, Nawołując: "Ciesz się, późny wnuku! ... Jękły - głuche kamienie: Ideal - sięgnął bruku - -" |
I I was with you in those latter days - Full as a myth spinning Its unfathomable yarn, wan As the dawn When life's end whispers to its beginning: 'I'll not destroy you - no! I will raise!' II I was with you in those latter days When with each moment you grew more and more Like the lyre Orpheus dropped, Its song struggling against his gesture's power; And the four strings kept Talking as they flew, Jostling two by two And seeming to say: 'Has he struck us? Has he Such mastery That he can play ... as he flings away?' III Fryderyk, I was with you in those days! You whose hand - for its alabaster Whiteness, its grace, its poise, Its touch light as an ostrich plume - My eyes confused in the gloom With the keyboard's ivory lustre ... And you were like that figure, whom The world waits daily on To be carved from the marble matrix By the obstetrics Of genius - the eternal Pygmalion! IV In what you played, what the sound said, what will be heard, Though otherwise the echoes are attuned Than when with your own hand You blessed each chord, In what you played lay- that simplicity Of Periclean perfection, just as if Some virtue of antiquity, Stepping beneath a sturdy larchwood roof, Had murmured in this strain: 'In heaven I have been born again; The gate has become a harp to me, The path a waistband ... Through the pale corn the Host is aglow ... Emmanuel is to be found On Tabor now!' V Therein was Poland, trom the crest Of those ages whence the all-perfect springs Caught in an arc of ecstasy, possessed - The Poland of wheelwrights transfigured into kings! Indeed the very she, Crowned with a golden bee (Whom I would recognise though all but lost!) ... VI And so your song is over, and no more Shall I behold you, yet I can make out Something ... like childish uproar: The keys, still quarrelling about A wish unsung, In octaves crowd, In fifths they throng Muttering: 'Did he strike up? Is he too proud?' VII O You who are Love's profile, Who have FULFILMENT for a name, You who in art are known as Style, Charging the song, giving the stone a form; You whom the ages call an ERA, greater Even than history at its crest, Are called at the same time both SPIRIT AND LETTER And consummatum est: Whatever and wherever is Your ... mark - Be it in Phidias, David, Chopin, or else In a scene from Aeschylus - Revenge is always wrought on You by lack; Deficiency this globe wears like a badge And feels fulfilment as a hurt: It prefers to make a start, Even prefers to cast ahead a pledge! An ear of wheat? Once ripe like a golden comet, The wind gives but a puff And in a shower the grain flies off, Its very perfection serves to doom it. VIII Look, Fryderyk! There is Warsaw in the light Of a star bursting into flame, Miraculously bright! Look, the Cathedral organ! Look, your home! And old as the res publica Those fine patrician abodes, The paved squares silent and grey, The sword of Sigismund high in the clouds! IX Look! From alley to alley The Cossacks whose horses thundered, Darting like swifts before a storm to sally Ahead of the regiments - they rally By the hundred, the hundred: The building has caught fire, the fire subsides, Flares up again, and now beneath the wall I can see widows' crape-clad heads Battered by rifle butts - they fall - And I can see, though blinded by smoke now, How through the column arch they bear A coffin-shaped piece of furniture And toss it ... it topples, topples ... your piano! X The one that preached a Poland from the crest Of those ages whence the all-perfect springs Caught in a hymn of ecstasy, possessed - The Poland of wheelwrights transfigured into kings - That one, down to the granite gutter tossed! See, like the noble thought of man, It is trampled in the wrath of common folk, Or like, since mankind's dawn, All that has bidden him awake! And see, like Orpheus' limbs, A thousand passions tear the fragments where they lie While 'Not I!' each one screams, Grinding its teeth, 'Not I!' But you? But I? We will sing a doomsday song: 'Rejoice, O generations coming later! The silent stones have given tongue: The Ideal has hit the gutter!' |
This translation won a prize in the BCLA competition and was printed in Comparative Criticism, no. 6, edited by E.S.Schaffer, Cambridge 1984.
Trans. Copyright © Keith Bosley 1984